Grób Pański i Opona Wielkopostna
Kościół Parafialny pw. Niepokalanego Poczecia Najświetszej Maryi Panny w Jasienicy Rosielnej zachował unikatowe formy dekoracji okolicznościowych, związanych z obchodami Wielkiego Postu. Są to:
- wielkich rozmiarów płótno, ze sceną ukrzyżowania na tle Jerozolimy oraz
- szczególnie interesujący Boży Grób.Pierwsza z nich nawiązuje do rozpowszechnionej w okresie nowożytnym tradycji zakrywania na czas Wielkiego Postu głównego ołtarza płócienna zasłoną -oponą .
Zasłony tego typu występowały powszechnie w XVIII stuleciu na obszarze całej Małopolski i ziem ościennych. W chwili obecnej należą do rzadkości. Jeszcze rzadszy jest sam zwyczaj, kultywowany zaledwie w kilku parafiach, m in. w Bliznem i Jasienicy Rosielnej.
Opona jasienicka, wykonana z olbrzymiego zwoju płótna, zakrywającego cale retabulum ołtarza głównego, zawiera olejne malowidło przedstawiające ukrzyżowanie Chrystusa, któremu towarzyszą stojące pod krzyżem postacie Matki Boskiej, św. Jana i ś. Marii Magdaleny.
Scena ta, ukazana na naturalistycznym tle pejzażu Jerozolimy, ujęta została iluzjonistycznie malowanym łukiem arkadowym, na filarach którego widnieją narzędzia Męki Pańskiej. Samo malowidło uległo wielokrotnym przemalowaniom, po części tracąc swój pierwotny wyraz plastyczny.
Znacznie bardziej skomplikowaną i absolutnie dziś unikatową dekoracją wielkopostną jest zachowany w jasienickim kościele Boży Grób. Dekoracja ta, wprowadzana do świątyni w Wielki Piątek i zdejmowana w trakcie procesji rezurekcyjnej, zakrywa -podobnie jak wcześniej omówiona zasłona -retabulum ołtarza głównego, pozostawiając widoczną jedynie mensę oraz szafkę tabernakulum. Składa się ona z kilkunastu elementów połączonych za pomocą drewnianych "tybli" na kształt kulis, rozstawionych w odstępach ok. 1 metra. Kulisy te wsparte są na drewnianej konstrukcji, której głównym elementem jest poprzeczna belka, rozpięta na całą szerokość prezbiterium.
Frontalna dekoracja, zajmująca całą szerokość prezbiterium, ukształtowana została na wzór monumentalnego, barokowego retabulum ołtarzowego, rozczłonkowanego malowanymi iluzjonistycznie kolumnami, podtrzymującymi przełamane belkowanie, na którym wspiera się szczyt o wolutowych spływach z obrazem przedstawiającym Boga Ojca przyjmującego ciało martwego Chrystusa. Po bokach rozstawione zostały skrzydła z malowanymi przedstawieniami: Matki Boskiej i św. Marii Magdaleny, dwóch arcykapłanów oraz dwóch żołnierzy w strojach rzymskich, pilnujących wejścia do grobu
Frontalna część Bożego Grobu, jak i trzy pozostałe, "wewnętrzne" kulisy przeprute zostały pośrodku otworami w formie arkad o spłaszczonym łuku, przy czym im bliżej ołtarza tym mniejszymi. Czwarta z kulis, najbliższa ołtarzowi, stanowi jakby obramienie niszy grobowej, którą wypełnia umieszczone a antepedium malowidło przedstawiające Chrystusa w grobie oraz przedstawienia dwóch aniołów adorujących Najświętszy Sakrament, ustawiany na tle szafki tabernakulum. Zachowana w jasienickim kościele dekoracja Bożego Grobu jest w chwili obecnej jedyną istniejącą w południowo-wschodniej Polsce.
Grób Pański i Opona Wielkopostna w Kościele w Jasienicy Rosielnej
"W roku 1770 z fundacji właściciela dóbr jasienickich Ignacego Załuskiego, herbu Junosza, starosty chęcińskiego i ojcowskiego oraz jego żony Marianny z Dębińskich herbu Rawicz wzniesiony został drewniany kościół, który wkrótce przejął funkcje świątyni parafialnej i pełni ją do dnia dzisiejszego. Prowadzone od 1997 roku prace konserwatorskie spowodowały, że ta piękna zabytkowa świątynia, znowu ukazuje swój niepowtarzalny barokowo-rokokowy wystrój. Nieodłącznymi elementami tego kościoła są, stanowiące unikatowe i będące ewenementem w czasach obecnych, dekoracje okolicznościowe zachowane w formie zabytków ruchomych, związane z obchodami Wielkiego Postu. Są to wielkich rozmiarów płótno, ze sceną Ukrzyżowania na tle Jerozolimy, zwane przez parafian z Jasienicy Oponą Wielkopostną oraz szczególnie interesujący Boży Grób.
Opona przysłaniająca ołtarz, zawieszana w środę popielcową, należy już dzisiaj do nielicznych tego typu, zabytków sztuki sakralnej w Polsce. Jak już było wspomniane jest to dużych rozmiarów malowidło, wykonane w technice olejnej bezpośrednio na płótnie o wymiarach 5,20 x 5,50m, namalowane wg. ocen „znawców” w drugiej połowie XVIII wieku. Ten piękny, przywołujący do wielkiej zadumy obraz, przedstawia ukrzyżowanego Chrystusa, któremu towarzyszą przeszyte wielkim bólem postacie: Matki Boskiej, apostoła Jana i Marii Magdaleny. Scena ta, ukazana została na naturalistycznym tle pejzażu Jerozolimy, i zamknięta została iluzjonistycznie malowanym łukiem arkadowym, na filarach którego widnieją narzędzia Męki Pańskiej. Zakrycie, przez przedstawiającą akt naszego Zbawienia scenę z tamtych dni ołtarza głównego, pozwala na pełniejsze przeżywanie przez jasienicką parafię nabożeństw, Gorzkich Żali czy Drogi Krzyżowej. A scena ta towarzyszy tej parafii już trzecie stulecie. W Wielki Piątek miejsce Opony Wielkopostnej zajmuje dekoracja Bożego Grobu.
Boży Grób, jest dziś unikatową dekoracją wielkopostną, zachowaną w takiej postaci. Podobnie jak opona zakrywa on retabulum ołtarza głównego, pozostawiając widocznie jedynie mensę oraz szafkę tabernakulum. Będąca unikatem dekoracja, składa się z 25 malowanych olejno płócien rozpiętych na blejtramach, połączonych za pomocą drewnianych „tybli”, na kształt kulis, rozstawianych w odstępach ok.1m. Fronton dekoracji Bożego Grobu mocowany jest, do drewnianej belki spinającej ściany prezbiterium, mocowanej na okazje ustawiania tej dekoracji. Zajmująca całą szerokość prezbiterium dekoracja, ukształtowana została na wzór monumentalnego, barokowego retabulum ołtarzowego, składającego się z malowanych iluzjonistycznie kolumn, podwyższonych w części środkowej malowidłem ze sceną przedstawiającą Boga Ojca, przyjmującego ciało martwego Chrystusa. Na bocznych segmentach dekoracji, przedstawione są postacie Matki Boskiej i Marii Magdaleny oraz dwie postacie męskie, Józefa z Arymatei i Nikodema, a także postacie dwóch żołnierzy rzymskich, pilnujących grobu. Frontalna dekoracja Bożego Grobu, jak i pozostałe trzy wgłębione kulisy, zostały w części środkowej przeprute otworami w formie arkad, zmniejszającymi się w kierunku niszy grobowej. Ustawienie kulisowe, potęguje iluzje głębi i plastyczności dekoracji. Ostatnia kulisa tworzy jakby zwieńczenie niszy grobowej, którą wypełnia malowidło przedstawiające Chrystusa w grobie. Jasienicka dekoracja Bożego Grobu jest w chwili obecnej, jedyną istniejącą i zachowaną w południowo- wschodniej Polsce. Można jednak przypuszczać, iż niegdyś dekoracje takie należały do wyposażenia wielu kościołów. Jednakże moda na nowe rozwiązania prawdopodobnie spowodowała, że znikły one i ustąpiły miejsca nowym pomysłom.
Dobrym przykładem wyjątkowości, było wielkie zadziwienie przyjeżdżających przedstawicieli firm konserwatorskich, przy okazji podejmowania tematu konserwacji tej unikatowej dekoracji, którzy jednym głosem twierdzili, że„ takie coś się uchowało do tej pory”. Podsumować można ten stan rzeczy wielkim przywiązaniem ludzi żyjących w tej parafii, do tej pięknej, przyjętej formy dekorowania kościoła w okresie wielkopostnym. Dekoracja ta, dzięki odpowiednim efektom plastycznym, połączona została z architekturą kościoła i wystrojem wnętrza, współgrając ze wszystkimi elementami. Bardzo umiejętne dopasowanie struktury tych dekoracji, do architektury i wystroju kościoła dowodzi, o bardzo „wprawnej” ręce artysty, którego nazwisko pozostaje anonimowe. Dekoracja Bożego Grobu, wykonana została w IV ćwierci XVIII wieku i od tamtego okresu, jest ustawiana w jasienickim kościele w wielki piątek, po zdjęciu obrazu Ukrzyżowania. Grób rozbierany jest w trakcie procesji rezurekcyjnej, a dzięki „starym” i prostym rozwiązaniom montażowym jego demontażu dokonuje kilku parafian, w krótkim czasie trwania procesji rezurekcyjnej.
Godne podkreślenia jest to, iż w dobie odcinania się od tradycji i przejmowania wszystkiego co nowe, mieszkańcy Jasienicy chcą trwać przy swym dziedzictwie, czego przykładem jest kontynuowanie, rozpoczętych w 1997 roku kompleksowych prac konserwacji zabytkowej świątyni, a w 2006 konserwacji opisanych wyżej dekoracji. Dekoracja Bożego Grobu „przemówi” w tym roku nowym pięknem po kompleksowej konserwacji, natomiast scena Ukrzyżowania jest w trakcie zakonserwowania płótna, usunięcia „przemalowań” i wielu uszkodzeń.
Coraz więcej ludzi z pobliskich parafii, wie o wspaniałej dekoracji Bożego Grobu i chce podziwiać to piękno oraz wielką wymowę tej dekoracji z kościoła parafialnego w Jasienicy. Mimo, że czytających ten artykuł czytelników dzieli od Jasienicy kilkanaście kilometrów to naprawdę warto pofatygować się w wielką sobotę, aby pomodlić się przy tym wielowiekowym Grobie Bożym."
Mieszkaniec Gminy Jasienica Rosielna